Μετάβαση στο κύριο περιεχόμενο

Ο Μεγάλος Κανόνας


Με την ονομασία Μεγάλος Κανόνας είναι γνωστό το σπουδαιότερο υμνογραφικό έργο του αγίου Ανδρέα Κρήτης, ο οποίος γεννήθηκε στη Δαμασκό γύρω στο 660 μ.Χ., έζησε ως μοναχός στα Ιεροσόλυμα, υπηρέτησε την Εκκλησία ως αρχιεπίσκοπος Κρήτης μέχρι το θάνατό του το 740 και συγκαταλέγεται ανάμεσα στους σπουδαιότερους εκκλησιαστικούς συγγραφείς. Πρόκειται για ένα μεγάλης θεολογικής και ηθικής αξίας ποίημα, που ξεχωρίζει ανάμεσα στους υπόλοιπους κανόνες, τόσο για την πρωτοτυπία, όσο και για την έκτασή του. Η ονομασία «Μέγας», για το συγκεκριμένο ποίημα, οφείλεται στο γεγονός ότι πρόκειται για τον εκτενέστερο κανόνα, που μας κληροδότησε η βυζαντινή υμνογραφία, αφού αποτελείται από έντεκα ειρμούς και 250 τροπάρια, χωρισμένα σε εννέα ωδές. Το επίθετο αυτό ταιριάζει απόλυτα λόγω,επίσης,της μεγάλης αισθητικής και πνευματικής σπουδαιότητας του ποιήματος. Ο Μεγάλος Κανόνας κατέχει εκλεκτή θέση στην ποίηση και τη λατρεία της Εκκλησίας. Στη λειτουργική πράξη που έχει επικρατήσει,ψάλλεται τμηματικά τις τέσσερις πρώτες ημέρες της Μεγάλης Τεσσαρακοστής (δηλ. από την Καθαρά Δευτέρα ως την Πέμπτη της Α ́ Εβδομάδας των Νηστειών), κατά την ακολουθία του Μεγάλου Αποδείπνου. Μεγάλη κατάνυξη προκαλεί στις ψυχές των πιστών η πρόταση, πριν από κάθε τροπάριο, του προϋμνίου «Ἐλέησον με,ὁ Θεός, ἐλέησόν με», καθώς και η ψαλμωδία του κοντακίου «Ψυχή μου, ψυχή μου,ἀνάστα τί καθεύδεις». Ολόκληρος ο Μεγάλος Κανόνας ψάλλεται την Ε ́ Εβδομάδα των Νηστειών, στις ενορίες κατά το απόγευμα της Τετάρτης στο Μικρό Απόδειπνο, ώστε να διευκολύνεται η συμμετοχή των πιστών, ενώ στις μονές όπου τηρείται η παλαιά τάξη, ψάλλεται στον όρθρο της Πέμπτης. Η μέρα αυτή καθιερώθηκε να λέγεται «Πέμπτη του Μεγάλου Κανόνος».
Μαζί με την Ακολουθία του Μεγάλου Κανόνα, στις ιερές μονές διαβάζεται ο Βίος της αγίας Μαρίας της Αιγυπτίας, ενώ στις ενορίες ψάλλονται τροπάρια από τον κανόνα της, που είναι έργο του Αγίου Σωφρονίου Ιεροσολύμων. Η συγκεκριμένη σύνδεση οφείλεται, προφανώς,στο ότι η Οσία Μαρία η Αιγυπτία αποτελεί παράδειγμα ειλικρινούς μετάνοιας, η οποία αποτελεί κεντρικό νόημα και στόχο του ποιήματος. Όπως αναφέρει και το συναξάριο του Μεγάλου Κανόνα, ο πιστός, τώρα που έφτασε στο τέρμα των πνευματικών και ηθικών αγώνων της Μεγάλης Τεσσαρακοστής, έχει ανάγκη πνευματικής στήριξης, καθώς κινδυνεύει ν ́ αποκάμει από τη νηστείακαι τον πολυήμερο πνευματικό αγώνα. Ο Μεγάλος Κανόνας παρουσιάζει την τραγική κατάσταση που βιώνει ο μεταπτωτικός άνθρωπος και παράλληλα τον παρακινεί σε μετάνοια και επιστροφή στο ζωντανό και αληθινό Θεό. Η αποκάλυψη της αμαρτίας και των συνεπειών της,επιτυγχάνεται μέσα από μια αναδρομή στη βιβλική ιστορία που,ουσιαστικά,ταυτίζεται,με την ιστορία της αμαρτίας, αλλά και της μετάνοιας και της συγγνώμης. Σε όλο το έργο μπορεί να χαρακτηριστεί ως οδός μετανοίας, αφού ανοίγει στον πιστό το δρόμο της επιστροφής ως επανόδου από το παρά φύση στοκατά φύση και από το διάβολο στο Θεό, που πραγματοποιείται με πόνους και άσκηση αφού, «ἄνευ πόνων, οὐ πράξις οὐ θεωρία, ψυχή κατορθωθήσεται». Σα μέσα με τα οποία εκφράζεται η συντριβή της ψυχής, που επιζητεί το έλεος της θείας φιλανθρωπίας, είναι ο θρήνος, το πένθος, τα δάκρυα, η κατάνυξη και αυτό είναι έκδηλο από το πρώτο τροπάριο: «Πόθεν ἄρξομαι θρηνεῖν, τάς τοῦ ἀθλίου μου βίου πράξεις; ποίαν ἀπαρχήν ἐπιθήσω Χριστέ, τῇν νῦν θρηνωδίᾳ; ἀλλὡς εὔσπλαγχνός μοι δός, παραπτωμάτων ἄφεσιν». Η μετάνοια ενεργείται μέσα από την οδό της απόλυτης ταπείνωσης και της πνευματικής άσκησης, μέσω της οποίας η ψυχή, απαλλασσόμενη από το βάρος της αμαρτίας, μεταμορφώνεται και δεν υποκύπτει στις επιθυμίες του σώματος, αλλά με εγρήγορση, ετοιμότητα και συνεχή αγώνα το εξουσιάζει και το οδηγεί προς τον αγιασμό και τη θέωση. Με την ενέργεια του Αγίου Πνεύματος και διά των μυστηρίων, ο κάθε πιστός εγκεντρίζεται στο μυστικό σώμα της Εκκλησίας και μετέχει στη νέα ζωή της εν Χριστώ χάριτος. Στον Μεγάλο Κανόνα γίνεται φανερό ότι η σωτηρία του ανθρώπου είναι αποτέλεσμα δύο παραγόντων, της αγάπης του Θεού και της αρετής του ανθρώπου. Η κατά Θεόν προκοπή,περνά από δύο βασικά στάδια, που είναι ο αδιάκοπος αγώνας κατά της αμαρτίας και των παθών και ο πνευματικός αγώνας για ενεργοποίηση των αρετών,ώστε να παραμείνει ο άνθρωπος ενωμένος με το Θεό. Θεμέλιο της αρετής είναι η ταπείνωση και χωρίς αυτή δεν επιτυγχάνεται η οδός της ευσέβειας. Η πίστη, επίσης, θεωρείται υπαρξιακή ανάγκη για τον άνθρωπο και με αυτή συνδέεται άρρηκτα η ελπίδα. Άλλες αρετές, που εκθειάζονται, είναι η δικαιοσύνη, η ευπρέπεια, η ανδρεία, η σωφροσύνη, η σοφία, η αγνεία, η ακτημοσύνη, η προσευχή και η νηστεία. Οι αρετές αυτές ενεργούν μέσα μας, ουσιαστικά μεταβάλλοντας τη ψυχή μας σε ναό του Αγίου Πνεύματος.Ο Μεγάλος Κανόνας είναι πρωτίστως προσευχητικό– λατρευτικό κείμενο, αλλά διαθέτει και απαράμιλλη αισθητική, φιλολογική και παιδαγωγική αξία. Δίκαια, συνεπώς, θεωρείται ως ένα από τα πλέον σημαντικά έργα της πατερικής και γενικότερα της εκκλησιαστικής δημιουργίας. 

Σχόλια

Δημοφιλείς αναρτήσεις από αυτό το ιστολόγιο

ΝΥΚΤΕΡΙΝΗ ΘΕΙΑ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑ ΕΠΙ ΤΗ ΕΟΡΤΗ ΤΟΥ ΑΓΙΟΥ ΠΑΡΘΕΝΙΟΥ

Την Δευτέρα 6 Φεβρουαρίου 2017 και ώρα 7.00μ.μ. στο Ιερό Παρεκκλήσιο του Αγίου Εφραίμ θα τελέσουμε την Ακολουθία του Εσπερινού, του Όρθρου όπου θα γίνει η χρήσις εκ του ελαίου της κανδήλας και της Θείας Λειτουργίας επί τη εορτή του Αγίου Παρθενίου Επισκόπου Λαμψάκου 

Ένα θαύμα των Αγίων Τεσσαράκοντα Μαρτύρων στην Χαλκιδική

Στην περιοχή του χωρίου Γοματίου της Χαλκιδικής υπήρχε μετόχι της Μονής Ξηροποτάμου . Η κτηματική περιουσία του μετοχίου απαλλοτριώθηκε και παραμένει μόνον ο ναός προς τιμήν των αγίων Τεσσαράκοντα Μαρτύρων, που υπάγεται στην ενορία Γοματίου. Η εορτή των αγίων Τεσσαράκοντα είναι και η κυρία εορτή της ενορίας. Λειτουργεί πάντοτε ο Μητροπολίτης Ιερισσού και παρατίθεται τράπεζα (κουρμπάνι) σ' όλους τους προσκυνητάς που έρχονται από το χωριό και από τα άλλα γειτονικά χωριά.   Οι άγιοι Τεσσαράκοντα Μάρτυρες συνδέονται με μία θαυμαστή διάσωσι του χωριού από βέβαιη καταστροφή, η οποία διασώζεται στην προφορική παράδοσι των κατοίκων.   Βρισκόμαστε στα 1905, όταν Τούρκοι στρατιώτες ήλθαν απεσταλμένοι από τον Μαντέμ Αγά της Στρατονίκης να πάρουν άνδρες για τα μεταλλεία. Ως γνωστόν τότε όλα τα χωριά της Βορείου Χαλκιδικής (Μαντεμοχώρια), ήσαν υποχρεωμένα να στέλνουν άνδρες στα μεταλλεία. Οι κάτοικοι όμως του Γοματίου αντέδρασαν βίαια στην στρατολόγησι εργατών και σκότωσαν τους ...

Το λεξικό της Μεγάλης Τεσσαρακοστής.

Aπό την Καθαρά Δευτέρα μέχρι το Πάσχα η Εκκλησία ζητά από τους πιστούς να προετοιμαστούν για την Ανάσταση του Χριστού. Στο κείμενο που ακολουθεί παρουσιάζεται το μικρό λεξικό της Σαρακοστής με τις έννοιες – κλειδιά για την Ορθόδοξη χριστιανική παράδοση. ΑΓΙΑ ΚΑΙ ΜΕΓΑΛΗ ΤΕΣΣΑΡΑΚΟΣΤΗ: Μια περίοδος του έτους κατά την οποία νηστεύουμε. Αποτελείται από δύο περιόδους νηστείας. Η πρώτη έχει έξι εβδομάδες (6 επί 7 ημέρες) και η δεύτερη είναι η Μεγάλη Εβδομάδα. Κατά τη διάρκειά της η νηστεία είναι αρκετά αυστηρή. ΑΛΑΔΟ ΓΕΥΜΑ: Συνήθως Τετάρτη και Παρασκευή τρώμε φαγητό, χωρίς προσθήκη λαδιού. Πολλοί τρώνε λάδι μόνο τα Σαββατοκύριακα. ΑΠΟΔΕΙΠΝΟ ΜΕΓΑ: Ακολουθία της Εκκλησίας, η οποίας διαβάζεται στα μοναστήρια μετά το δείπνο. Πολλοί χριστιανοί την διαβάζουν πριν από τον βραδινό ύπνο. Κατά την περίοδο της Αγίας και Μεγάλης Τεσσαρακοστής διαβάζεται κάθε απόγευμα και στους ενοριακούς Ναούς. ΑΡΤΥΣΙΜΕΣ ΤΡΟΦΕΣ: Τροφές που δεν επιτρέπονται κατά την περίοδο της νηστείας. Βασικά πρόκειται για τ...